Bu kısımda, TADYA’ya ulaşan her türlü soru için cevaplarımızı bulabilirsiniz.

SORU: TADYA’da özdenetim nasıl gerçekleşir?

Cevap (30.04.2022):

Ürün yöntemlerinin ve ürün niteliklerinin ölçütlere uygunluğunun izlenmesi ve geliştirilmesi için bütün TADYA üreticileri sorumluluk alır. Tüketiciler de bu süreçte sorumluluk almaya davet edilir. TADYA’nın ilke ve ölçütlerine (BURADA) aykırı bir durum gözlemi veya şüphesi olanlar, veya bilgi sahibi olmak isteyenler, aşağıda belirtilen yolların herhangi biriyle sorularını kolektifin gündemine getirebilirler:

• Tüketiciler dahil herkese açık olan ve en az haftada bir gerçekleşen TADYA toplantılarında dile getirilmesi,
• TADYA epostası ile iletilmesi (bu yolla gelen mesajların tamamı bütün üreticiler tarafından görülebilir),
• Herkese açık TADYA geri bildirim formu aracılığıyla kuşku veya şikayetlerinm iletilmesi. Bu formda anonim bildirim seçeneği de mevcuttur, 
• Konuyla ilgili olan üreticinin veya tüketicilerle iletişimi üstlenen kişinin (şu an Adnan Durmuş) telefonla aranması 

Tüketicilerin gözlem ve geribildirim için şu tür imkanları vardır:

• Her türlü rahatsızlık veya soruları için iletişim kanalları sürekli açıktır. Bunlar duyurularda sürekli hatırlatılır,
• Köye ve üretici alanlarına yapabilecekleri ziyaretler için her türlü kolaylaştırıcı destek sunulur,
• Teslim edilen ürünlerin kalitesi veya teslimat sorunlarıyla ilgili olarak her zaman ilgili üreticiye ve iletişim sorumlusuna ulaşma imkânları vardır. Bütün üretici ve ilgili kişi telefonları TADYA Web sitesinde mevcuttur. 
• Ürün memnuniyetsizliği durumlarında telafi veya para iadesi garantisi verilir. 

Bunların ötesinde, TADYA kendi yerel KGS mekanizmalarını adım adım geliştirmektedir:

• 4 haftalık dönemlerle ikişer kişilik özdenetim ekipleri seçilir. Bir önceki ekipte Oğuz Aygün ve Hüseyin Araç vardı. Şu anki ekipte Sofiya Kurban ve Gülay Akyüz bulunmaktadır. 
• Bu özdenetim ekibinin çalışma şekli Web sitesinde yer alan ilkelerle düzenlenir.
• Özdenetim ekibi, çoğu zaman diğer üreticilerle birlikte, çiftliklere ve üretim alanlarına ziyaretler yapar. Yetersiz koşullar varsa tespit edip raporlar, geliştirme önerilerini üreticiye iletir.
• Koordinasyon ve özdenetim ekipleri birlikte, her ay en az bir kez, üreticilerin üretimle ilgili bilgilerini ve ürün stok bilgilerini toplar.  
• Doğa dostu ve sağlıklı üretime yönelik olarak, üreticiler Whatsapp grubunda ve toplantılarda sürekli olarak eğitim verilmekte, çiftçiden-çiftçiye deneyim aktarımları yapılmaktadır. 
• Gıdamız Geleceğimiz projesi kapsamında proje ekibi üreticilerle sıkça görüşmekte, agroekolojik üretim yöntemleri ve gıda güvenliği konularında eğitimler sunmaktadır. Bu yıl içinde köyde kapsamlı bir hijyen, saklama ve ambalaj eğitimi de planlanmıştır.

Bütün bu işlemler çok büyük emek ve zaman gerektirmekte olup, sonuçların Web sitesine veya iletişim gruplarına yansıması zaman alabilmektedir. Örneğin özdenetim kılavuz ve rapor formlarını hâlâ katılımcı olarak geliştiriyoruz. Bu formları ve ziyaret raporlarını henüz Web sitemize koyamadık.

TADYA olarak yıllardır büyük çabalarla açıklık, şeffaflık ve geribildirim imkânları geliştirdik. Bütün zorluklarına rağmen sosyal sorun ve anlaşmazlıkları çözerek birlikte çalışma irademizi ortaya koyduk. Sadece dar çıkarlarını düşünen bir küçük grup olarak kalmak yerine, ne kadar zor olsa da giderek büyüyen bir topluluk olmayı seçtik. Açıklık ve katılımcılık çabalarımızın, istisnai destekçilerimiz hariç, tüketicilerde yeterince karşılık bulamadığını üzülerek görüyoruz. Sürekli bilgilendirmelere, iyileştirmelere ve etkileşim davetlerine rağmen, tüketicilerin ağırlıklı beklentisi, herhangi bir sosyal zorluk konusunu mümkünse hiç duymadan, üreticilerle ilişki içinde olmadan, sağlıklı ve doğal olduğuna güvence verilmiş ürünlerin ucuz bir şekilde kapılarına gelmesi ve hiçbir hata yapılmaması yönünde olmaktadır. 

Ürünlerle ilgili memnuniyetsizliklerin, veya söylentilere dayalı kuşku ve rahatsızlıkların zamanında iletmesi yerine, uzun zaman öncesinde kalmış, bazısı doğru olmayan veya veya artık doğrulama imkanları bulunmayan, bazısı da TADYA veya DBB düzeylerinde gereği yapılmış olan konuların gündeme getirilmesi ancak çözümsüzlüğe katkı vermektedir. TADYA’nın uzun yıllar boyunca göstermiş olduğu açıklık, katılımcılık ve hepimizi ilgilendiren yakıcı konularda birlikte çözümler üretme çabasının bütün KGS bileşenlerinde daha fazla karşılık bulmasını diliyoruz. Şu ana kadar etkileşimleri ve aracısız alışverişleriyle bizleri desteklemiş olan türeticilerimize de teşekkürlerimizi borç biliyoruz. 

SORU: TADYA içinde şu anda üretilen ve satılan yumurtalar TADYA’nın kendi üretimi mi? Tavuklar nasıl besleniyor? 

Cevap (30.04.2022):

TADYA üreticilerinde büyük çaplı yumurta üretimi yoktur. Farklı dönemlerde üreticilerde 5 ila 50 tavuk olur. Son haftalarda sipariş listesinde yumurtayı hiç koyamadığımız haftalar oldu. Diğer zamanlarda da maksimum 60-70 adet siparişten sonra sipariş formunda yumurta kapatıldı. Herkese açık olan kontrol listesinde görünen rakamlar da yanıltıcı olabiliyor: Örneğin birkaç hafta önce formda yumurtayı kapatmakta birkaç saat geciktiğimiz için mevcut arza göre 40 yumurta fazla sipariş vardı. Böyle durumlarda alıcılara durumu ileterek anlayışlarını rica ediyoruz.

Mevcut durumda (2022 Nisan sonu) üreticilerimizdeki tavuk sayıları yaklaşık olarak şöyledir: Araç ailesi 11 tavuk, Durmuş ailesi (yeni gelenlerle birlikte) 27 tavuk, Nezahat Yıldırım 20 tavuk. Cebeci ve Aygün ailelerinin de önümüzdeki süreç için için planları var. Havaların ısınmasıyla tavuklar çoğu zaman dışarıda serbest geziniyor, ot ve böceklerle, uygun sebze ve mutfak artıklarıyla, arpa ve buğday kırması ile besleniyor. Şimdilerde yumurta verimi 1/2 civarında olmakla birlikte, kışın soğuk ve yazın çok sıcak zamanlarda verim neredeyse sıfıra kadar düşebiliyor. Yıl içinde ortalama yumurta verimi 1/3’ü geçmemektedir. 

SORU: TADYA üreticilerinin ölçütlere uygun olmayan veya kendi üretmedikleri ürünleri DBB grubuna sundukları iddiasına yönelik neler yapılıyor?

Cevap (30.04.2022):

Bu soruyu soran türeticimize ulaştık ve duyarlılığı için teşekkür ettik. Tam bir araştırma yapılabilmesi için duyumlarıyla ilgili olabildiğince çok bilgi iletmesi ricası yapıldı. Ancak hiçbir somut iddia gelmedi.

Güncelleme (1 Haziran 2022): DBB moderasyon ekibinin 17 Mayıs Salı günü düzenlediği, bütün DBB katılımcılarının davet edildiği toplantıya çok sayıda TADYA üreticisi olarak katıldık. Bu tür iddiaların açıkça konuşulmasını, kuşku veya kanıtların sunulmasını ve varsa tanıkların katılmasını rica ettik. Ancak Zoom toplantısına bu iddiaları dile getiren kimse katılmadı.

Sorulara cevaplar

SORU: TADYA’daki Duran ailesinin 2 yıl kadar önce yaz aylarında [yani 2020 yazında] hastalık sebebiyle ölmek üzere olan bir hayvanın etinden sucuk yapıp DBB türeticilerine sattıkları iddiasını duydum.

Cevap (01.05.2022):

Nursemin Duran’ın ifadelerini aşağıda iletiyoruz. Bayram arifesinde grubu meşgul etmemek için listeye yazmak istemedik. İddiaların yöneldiği kişilerin ifadelerini ve araştırmalarımızın sonuçlarını bu sayfaya koyuyoruz.

“Merhabalar, ben TADYA Duran ailesinden Nursemin.

Böyle bir iddiayı duyduğumda o kadar üzüldüm kırıldım ki. Ama bir yanda da iyi ki bu iddiayı duydum, ya haberim olmayıp kendimi ifade edemeseydim?

Yıllardır DBB’ye, destekçilerimize hizmet sunmaya çalışıyoruz. Ve ben de bir anneyim, çocuklarıma ve aileme yedirmediğim hiçbir ürünü sizlerle paylaşmadım. Nasıl böyle bir şey yaparım? Biliyorum ki benim ürünlerimi anneler babalar çocuklarına temz gıda yedirmek için alıyor. Ben bu vebali nasıl alırım? Gönlüm vicdanım buna elvermez. Hayvancılıkla uğraşıyoruz, ve ne yazık ki hastalıklar da ölümler de olabiliyor. Bütün samimiyetimle yazıyorum. Bir hayvanımız hastalandığında, artık ümidimizi kestiğimizde bazen köy dışından, lokantalardan haberler geliyor. 2 bin TLye 3 bin TLye biz alalım diyorlar. Ben, babam, eşim onlara “teklif bile etmeyin” diyoruz. Bize güvenen, saygı ve sevgi duyan insanlara bunu nasıl yaparız?  Babam zaten deneyimli bir hayvancı ve kasaptır. En küçük bir hastalığı olan bir hayvanın etinin sunulmasına asla müsaade etmez.

DBB grubuna yaptığımız bütün dağıtımların kayıtları var. 12 yıl içinde çok sayıda dağıtım yaptık, hep kendi hayvanlarımız, sadece bir seferinde yine TADYA üyesi olan annemle birlikte baktığımız, bir kez de yine TADYA’da yer alan yakın akrabamız olan Araç ailesinin aynı şekilde bakılan ve bizim danalarımızla birlikte dışarıda otlayan bir hayvanının etini sunduk. Duyurularımızda da her zaman üretim koşullarını alıcılara açıkça bildirdik. İddia edildiği gibi 2 yıl önce yaz aylarında sucuk sunumu yapmadık, zaten sucuk yazın yapılmaz. En erken Ekim ayında ve en geç Nisan ayında yapılabilir.

Bunu söyleyen kişi veya kişiler madem böyle bir şey olmuş diye biliyorlar, neden bunu o zaman veya 2 yıldan beri ortaya koymadılar, bunu da anlayamıyorum.

Üzerime atılan bu suçlamayı kabul etmiyorum. Bu olayın açığa çıkması için elimden geleni yapacağım. Bu suçlamayı ortaya koyan kişi veya kişilerle her zaman karşı karşıya gelmeye hazırım. Şahit gösteriyorlarsa onların da ses kayıtlarıyla vesaire değil, birebir karşıma gelmesini rica ediyorum. Bu bilgi nereden geldiyse oturup konuşalım. Çok üzgünüm, bir ana önce sizlerden haber bekliyorum.”

Güncelleme (1 Haziran 2022): DBB moderasyon ekibinin 17 Mayıs Salı günü düzenlediği, bütün DBB katılımcılarının davet edildiği toplantıya çok sayıda TADYA üreticisi olarak katıldık. Duran ailesiyle ilgili ortaya konan iddialar çok önemliydi ve Nursemin Duran herkesi açıkça ve meydanda konuşmaya, tanık denilenleri de kendisiyle yüzleşmeye davet etmişti. Toplantıda kuşku veya kanıtların sunulmasını ve varsa tanıkların katılmasını bekledik. Ancak bu iddiaları dile getiren kişiler toplantıya katılmadı. Bu suçlamaların özel kapı ve telefon görüşmelerinde yaygınlaştırıldığını görüyoruz. Köyde TADYA’nın ve Dört Mevsim’in de katılımıyla yapılmış olan çalışmalarla ilgili mesnetsiz suçlamaların da sürekli yayıldığını duyuyoruz. Ancak iddia sahipleri şu ana kadar herkese açık ortamda yüzleşmeye istekli olmadılar.

SORU: Süt satışı yapan TADYA üreticilerinin hayvan yemi olarak konvansiyonel pancar küspesi kullanıyor olduğu iddiasını daha önce gruptaki yazışmalardan duydum.

Cevap (01.05.2022):

Öncelikle, pancar küspesi, insan tüketimi için yapılan şekerin üretildiği şeker pancarının işlendikten sonra kalan posasıdır. DBB üretim ölçütlerinde yazılı olduğu gibi, üreticilerin buğday, arpa gibi konvansiyonel ürünleri fiili üretimlerinde kullanmaları, bunun bilgisinin verilmesi (şeffaflık) ve sürekli olmaması şartıyla kabul edilebilmektedir.

Yapılan görüşmelerde ilgili TADYA üreticileri, sütü sunulan ineklere pancar küspesi yedirmediklerini ifade etmişlerdir:

Gülay Akyüz kışa girerken ihtiyat açısından bir miktar pancar küspesi aldıklarını, ancak bunu süt veren ineklerine hiç yedirmediğini, kısa dönemlerde süt vermeyen düvelerine, ayrıca kaloriye ihtiyaç duyan dana ve buzağılarına verdiğini ifade etti. Bunu dışında hayvanların, karlı zamanlar hariç dışarıda yayılarak beslendiğini, ek besin olarak çayır otu, saman, arpa kırması kullandığını söyledi.

Havva Uçak da aynı şekilde kışın danaları için güvence olarak bir miktar pancar küspesi aldıklarını, sağdıkları ineklere hiç vermediklerini, gerektikçe danalarına, buzağılarına ve düvelere verdiklerini söyledi. Ayrıca köyde yanan eski ahşap evleriyle birlikte kuru otları da yandığı için, hayvanlara merada otlama dışında kışın ek besin olarak arpa kırması ve saman balyası verdiklerini söyledi.

Cebeci ailesi pancar küspesi edinmediklerini, kışın hayvanlarına ek besin olarak arpa kırması, çayırdan toplanan otların balyası, ekin ve arpa samanı verildiğini ifade ettiler. Onlar da yerde kar olmadıkça hayvanlarını sürekli dışarıda merada otladığını söylediler.

Her üç aile de ayrıca, pancar küspesi yiyen ineklerin sütünün kokusunun değiştiğini, köyde TADYA dışındaki kişilerin de bunu tercih etmediğini ifade ettiler.

TADA özdenetim ekibi tarafından daha düzenli olarak yapılmaya başlanan üretim alan ziyaretleri ile, üreticilerin beyanları ile mevcut durumları arasındaki uyumluluk gözlenip raporlanmaktadır.

SORU: TADYA üreticilerinin ürün yetişmeyen durumlarda çevre pazarlardan/satıcılardan sebze, yumurta gibi ürünler alıp DBB türeticilerine kendi ürünleriymiş gibi satıyor olduğu iddiası var

Cevap (05.05.2022):

TADYA üreticileri birbirlerinin üretim alalarından ve üretim miktarlarından haberdardır. Whatsapp grubu ve toplantılara sürekli iletişim halindedirler. Bu şekilde başkalarını ürünlerini kendi ürünleriymiş gibi TADYA ortak listesine koymalarına izin verilmez. Geçmişte, bir üreticinin bir vişne ağacının köyün dışında olması bile sorun olarak tartışılmıştır. Bu şekilde ortaya konan her duyum kolektif içinde araştırılmaktadır.

DBB ilkeleri, her üreticinin yakın coğrafi çevresinde olan ve ölçütlere uygun olan ürünleri listelerine koymalarına izin vermektedir. Ancak bunun için ana üreticinin kimliğinin ve iletişim bilgilerinin duyurularda iletilmesi istenmektedir. TADYA üreticileri, ortak teslim organizasyonu dışında bağımsız teslim yapabilmektedirler. Bu durumlarda köyden veya yakın çevreden kısıtlı sayıda ürünleri bu şartla listelerine koyabilirler. Ortak sipariş listesinde ise, üretici kimliği ve telefonu iletilerek “diğer köy üreticileri” kısmında bu tür ürünler kolektifin ortak onayıyla yer alabiliyordu. Ancak yaklaşık bir yıldır bu da yapılmamakta, sadece TADYA üreticilerinin ürünleri ortak listede yer almakta ve yalnızca kendi emeğinin geçtiği ürünlerin yer almasına izin verilmektedir.

Ortak siparişlerde, bir üreticideki bir ürünün siparişleri eldeki stok miktarına ulaştığında bu ürün formda kapatılmaktadır (üreticiler süreç içinde gelen siparişleri dinamik olarak izleyebilmektedir). Bir ürünü kapatmada elde olmayan gecikmeler olursa, fazla gelen birkaç sipariş için aynı ürün bir başka TADYA üreticisinden temin edilebilmekte ve bu durum, kolilerin üzerindeki notlarda belirtilmektedir.

Bu durumun dışında yaşanmış olduğunu bildiğimiz tek olay, 2021 yazında TADYA üreticisi ailelerden birinin bir ferdinin (Gökhan Cebeci), eksik kalan yumurta siparişlerini (toplamda birkaç koli) yine köyden, doğal üretim yaptığını düşündüğü ama TADYA’da olmayan başka bir üreticiden temin etmiş olduğunun (Dursun Bey) anlaşılması olmuştur. İlk iş olarak bu ana üreticinin alanları ziyaret edilerek tavukların beslenme ve yaşam koşulları gözlenmiş, üretim koşulları ve hijyen açısından bir sorun olmadığı tespit edilmiştir. Eşzamanlı olarak, köy meydanında 40 civarında üreticinin katıldığı bir toplantıda bu üretici uyarılmış, Cebeci ailesinin ürünleri bir hafta ortak listeden men edilmiş, benzer bir durumun tekrarı durumunda da ailenin TADYA üyeliğine son verileceği yazılı karara bağlanmıştır. Bununla ilgili açıklamalar DBB eposta listesinde çeşitli vesilelerle yapılmıştır.